9752,28%0,29
35,22% 0,06
36,83% 0,27
2978,59% 0,36
4828,24% 0,00
2015-2024 yılları arasında banka ATM’lerindeki sayısal artış, piyasadaki nakde yetişemedi. Banknotların büyümemesi, fiyatların yükselmesi ATM’lere sürekli para doldurmayı gerektiriyor. Bu da maliyetleri artırıyor.
Son dönemde sosyal medyada ATM'lere yönelik şikayetlerin arttığı görülüyor. Bunun nedenlerinden başında enflasyon geliyor.
Ekonomim.com’un TCMB ve BKM verilerinde derlediği bilgilere göre, ATM’ler enflasyona yenildi.
2009 yılında tedavüle çıkan 200 TL’lik banknot halen en büyük miktar olmayı sürdürüyor. 2021 yılında artan enflasyonla birlikte 500 ve 1000 TL’lik banknotlar konuşulsa da halen bir çalışma bulunmuyor.
200 TL en büyük banknot olurken, 2015-2024 yılları arasında banka ve kredi kartlarıyla nakit çekim işlemlerinin işlem başına miktar ortalaması büyük artış gösterdi.
2015 yılında banka kartlarıyla ortalamada 410 TL’lik işlem yapılırken, 2024 yılında (Ağustos itibarıyla) yüzde 523 oranında artışla işlem başı tutar 2.553 TL’ye çıktı. Yurt içi kredi kartlarında da yurt içinde nakit çekim ortalaması işlem başında 2015 yılında 627 TL’den 2024 yılında yüzde 583 oranında artarak 4.282 TL’ye çıktı.
Buna karşın ATM sayısındaki artış 2015-2024 yılları arasında yüzde 11 olurken, Türkiye’de toplamda 53 bin 566 ATM bulunuyor. Bu ATM’lerin hepsi aynı işlem yoğunluğuna sahip olmadığı gibi hepsinin de kapasitesi aynı olmayabiliyor. Ortalamalar üzerinden incelemeye devam edelim.
ATM’lerin içinde ortalama 4 kaset denilen bir anlamda para kutuları bulunduğu varsayımıyla yola çıkıldığında ortalama bir kaset içinde de 3 bin 800 banknot bulunduğunu ürün satıcılarının hacim bilgilerinden alarak hesaplama yaparsak; bir ATM’de toplamda 15 bin 200 banknot bulunuyor.
Banknotları 2015-2024 yılları içinde tedavüldeki toplam banknot adetlerinin oranlarıyla hesaplayarak ATM’lere dağıttığımızda tüm ATM’lerin aynı anda dolu olduğu düşünülürse 2015 yılında toplamda 46 milyar 133 milyon TL’ye ihtiyaç olurken, Ağustos 2024’te yüzde 120 oranında artışla 101 milyar 279 milyon TL’ye çıkıyor.
ATM’lerdeki banknot hacminin teknik olarak 2015 yılından bu yana değişmediği varsayıldığında, toplam para miktarındaki artış ihtiyacın altında kaldı.
BKM verileri üzerinden, para miktarının, banka ve kredi kartı nakit çekimde işlem başına düşen tutara oranlanmasıyla, ATM’de yapılacak bilecek işlem sayısı ise tek azalan alan oluyor ve 2015’ten 2024’e yüzde 67 oranında düşüş görülüyor. Özetle; 2015 yılında ATM’ler tam doluyken, 44 milyon 524 bin işlem yapılabilirken, 2024 yılında 14 milyon 817 bin işlem yapılabiliyor.
ATM’lerden yapılan banka ve kredi kartlı nakit çekim işlem sayısı, 2024 yılı tüm yıla oranlanarak, banka kartlarında 2015-2024 arasında yüzde 30, kredi kartlarında yüzde 146 artış gösteriyor.
Tüm ülkedeki ATM’lerin içindeki nakit miktarı düşünüldüğünde 2015 yılında ortalamada 26 kez dolum gerektirirken, 2024 yılında bu gereklilik 109’a çıkıyor. Çünkü ATM’ler daha hızlı boşalıyor.
ATM’lerdeki dolum ihtiyacı 2015-2024 arasında yüzde 315 oranında artarken, tedavüldeki banknotların adet toplamı ise yüzde 223 oranında artıyor. Tutar bazında ise 200 TL’nin basımına ağırlık verilmesiyle aynı dönemde banknot tutarlarındaki artış yüzde 537 oluyor.
T24’teki yazısında bu konuya değinen bilişim uzmanı Füsun Nebil de bankacılık kaynaklarından aldığı bilgiyi şu şekilde aktarıyor:
"Mevcut durum bankaların ATM’ye para yüklemek ve arızaları gidermek için oluşan lojistik ve bakım maliyetlerini yüzde 30 civarında artırıyor.”
